 İstihbaratın Ustası
Milli İstihbarat Teşkilatımızın tarihçesinden sonra, istihbaratın ve istihbarat teşkilatlarının bir devletin yaşamında ne kadar önemli yeri bulunduğuna değinmek istiyorum. Hiram Bey bunu en iyi idrak eden ve yaşamı boyunca Türkiye'de Milli yapıda, daha iyi bir istihbarat teşkilatının organize edilmesine çalışanlardan biriydi.
Ona göre devlet çapında bir istihbarat iyi bir orkestra gibi, devletin çeşitli birimleri arasındaki sıkı koordinasyon ile ve bilgilerin tek elde toplanıp, tek elden dağıtılması suretiyle yürütülmeliydi. İstihbarat eksikliği, dış politikada hükümetlerin yanlış kararlar almasına, devletin maceralara sürüklenmesine, iç politikada, yurdumuzda yaşandığı gibi bitmez tükenmez problemlere, teröre, istikrarsızlığa neden oluyordu.
İstihbaratla ilgili bir yabancı kaynağa göre istihbarat servislerini de teste tabi tutmak mümkündür: Bir Ülkenin İstihbarat Servisini Teste Tabi Tutmak İçin Kriterler:6
1. Servisin Bütünlüğü:
a. Serviste çalışanların fikri.
b. Diğer profesyonellerin görüşleri.
c. Servis lehine taraf değiştirenlerin7 sayısı.
d. Başarılı olay-operasyon idare etme kabiliyeti.
e. İstihbarata karşı koyma kabiliyeti - Sahte taraf değiştirmeleri belirleme kabiliyeti.
- Casus yakalama kabiliyeti.
- Hainliğe (ihanete) mani olma başarısı.
- Dost merkezi istihbarat teşkilatları ile irtibatların statüsü.
2. Operasyonel Güç
Politik Çevre
- Cinayetleri tasvip.
- Gizli (Örtülü) faaliyete muvafakat.
- Siyah propagandaya izin verme.
b. Kendi gelen ajanları idare şekli.
c. Taraf değiştiren ve iltica edenlere davranış şekli.
d. Hulul (Köstebek yerleştirme).
e. Çift taraflı ajan idaresi.
f. Verimli sızma faaliyetleri.
g. Taktik kabiliyet.
- Eğitim.
-Muhabere tekniği.
- Taktik ajanların montesi.
- İtibarlı muhabirlerle işbirliği.
3. üretimden Faydalanma
Bilginin zamanında neşredilmesi
b. Güvenli kaynak olarak tanınma.
c. Muhabere (Sigint) istihbaratı yapan teşekküllerle ilişki.
d. İstihbari bilgilerin kıymetlendirilmesinde bütünü ile rol almak.
Hiram Bey, bu testte olan ve olmayan birçok soruyu yıllarca kendi kendine sormuş ve teşkilatında birçok eksiklikler bulunduğu kanaatine varmıştı. Basit birkaç işlemle Türkiye'deki istihbarat çarkını düzenlemenin, MİT'i süper devletlerin seviyesinde olmasa bile, çağın gereklerine uygun bir teşkilat haline getirmenin Milli yararlar sağlayacağını düşünüyordu. Gizli bir el, hep onun yakasından tuttu ve bu isteklerinin gerçekleşmesine mani oldu. İleriki sayfalarda Hiram Bey'in bu konudaki çabalarına sık sık değineceğim. Hiram Bey, Müsteşar Muavinliği sırasında, makam odasındaki kütüphanesinde bulunan Gehlen'in anıları ile ilgili kitabı birkaç kez okumuş ve bu kitaptan bazı notlar çıkarmıştı. Reinhard Gehlen, Batı Alman İstihbarat Teşkilatı BND'nin (Bundesnachrichtendienst) kurucusuydu. 1945-1968 yılları arasında bu kuruluşun şefliğini yapmıştı. Kitabının adı “Servis”ti. Gehlen'in hatıratında istihbarat servisleri ile ilgili önemli görüşler yer almaktaydı. Son yıllarda m gündemde olan Milli İstihbarat Teşkilatımız ile yurdumuzda ayrı birçok birim tarafından yürütülen istihbarat faaliyetleri açısından Gehlen’in hatıratından önemli mesajlar kapmak mümkündür. Tecrübeli bir istihbaratçı olan Gehlen'in görüşleri için bir yorum yapmaya gerek yoktur. Bu görüşler, yurdumuzda yürütülen istihbari faaliyetler açısından mevcut eksiklikleri gösterecek ve yorumu beraberinde getirecektir:'İstihbarat faaliyetlerinin özü, her konuda bilgi edinme gereğinden başka, tarihin akışını izlemek ve istikbali görebilmektir:Var olan büyük bir teşkilatı alıp modernize etmek, değiştirmek, geçmişteki tecrübelerden yararlanmak, sıfırdan başlamaktan daha zordur:Tek bir rapor, rapor değildir: Ayrı ve bağımsız bir kaynak tarafından doğrulanmadıkça hiçbir bilginin önemi yoktur.
DN 10. Yurdumuzda İstihbaratla uğraşan birimler MİT, Genelkurmay (Ordu), İçişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Jandarma, Milli Güvenlik Kurulu, Cumhurbaşkanlığı olup bu birimler arasında koordinasyon ve İşbirliği çok düşük seviyededİr.42
Bir istihbarat servisi son derece hassas ve enstrümandır. En üst noktada herhangi bir aksaklık olduğunda, bunun yankıları, asıl ayrıntılar bilinmese dahi, zincir boyunca en alt halkalara kadar ulaşır.
(Milli) İstihbarat Servislerinin sayılarının çoğalması halinde, ortaya rekabet, güvensizlik ve birbirinin işine karışma gibi tehlikeler doğar. Bu gibi servislerin sayılarının çokluğu, düşman istihbarat unsurlarının bunların içlerine sızmalarını da kolaylaştıracak ideal ortamlar oluşturur.
Bir istihbarat servisinin, devletin diğer kuruluşları için konulan kurullarla yönetilmesi her zaman mümkün değildir.
Bir gizli servis için, bürokrasinin verimi azalttığı, hatta yok ettiği, tecrübelerle görülmüştür. İstihbarat servisinde yetkili kişilerin en önemli görevlerinden biri bürokrasi ile savaşmaktır.
En büyük güvenlik ilkemiz "su geçmeyecek derecede kompartımantasyon"dur.
Bir istihbarat servisinin hazırladığı istihbarat özetleri yansız olmalı ve değerlendirmelerde duygularla hareket etmemelidir.
Servisin kalitesi hakkındaki hükmü, ancak raporların sürekliliği ve içeriği belirler.
Gizli servis makinasındaki her çark, bir diğeriyle o kadar iyi uyuşmalıdır ki, hiçbir çark diğerinden bağımsız olarak hareket edemesin.
Müttefik hükümetler gizli servis şeflerine servislerinin organizasyonu konusunda serbesti tanımışlarsa bunun nedeni işin en iyi bu şekilde yapılabileceği gerçeğidir.
Bir devlet görevlisi ne denli üstün niteliklere sahip olursa olsun, evvelce istihbarat alanında tecrübe kazanmamışsa, istihbarat servisinde üst düzeydeki bir göreve getirilmez.
Kaynakların güvenliği ve korunması söz konusu olduğunda, kamu kuruluşlarında uygulanan kurallara bağlı kalınması bir istihbarat servisi için geçerli değildir.
Bir istihbarat servisinde çalışan personel ne kadar değerli ise, o servis de o kadar mükemmeldi?: İstihbarat servislerini ayakta tutan, karakterini oluşturan öğe, o serviste çalışan kimselerdir. Kendisinin ya da ailesinin karşılaşabileceği tehlikelerin tamamen veya kısmen ortadan kalkacağı konusunda ikna edilmeden hiçbir aday göreve sevk edilemez. İstihbarat işi, karargahla büro dışında, yurtiçi ile yurtdışında birbirinden çok farklılıklar gösterir. İnisiyatif, karakter, enerji, kararlılık, yaratıcılık, zekice uygulama, geliştirme ve hayal gücü, uzmanca bir bilgiyle birlikte, bir istihbarat ajanında bulunması gereken niteliklerdi?:İstihbarat servisi mensupları, ferleri de dahil olmak üzere, hükümetin kararlarına etki edecek biçimde sübjektif görüşler ileri sürmemelidirler?: Bu yazılı olmayan bir yasadı?:Servis dışından, tecrübesi ve yeterli bilgisi olmayan kişiler önemli görevlere atanırlarsa, servis için bir tehlike haline gelirle?:Normal emeklilik çağını çoktan aşmış bazı uzman kişileri göreve almak yararlı olu?: Bir istihbarat servisinin uzun süredir görev yapan mensupları yoğun bir tecrübe sergilerle?: Hiçbir servis bu nimeti cömertçe harcayamaz. İstihbaratta sadece emir vermekle çok az şey elde edilebilir. Hele tamamen askeri yöntemlerin kullanılması hiç de uygun değildi?:Bir istihbarat servisinin başı, personelini, güçlü kişiliği, dehası, tecrübesi ve kişisel yetenekleriyle etkileyebilir Servis şefinin hem kendisi hem de yardımcısı için tek bir kural vardı?: Emrine tevdi edilen teşkilatı, kendisinin şahsen yaratacağı güvene bağlı olarak yönetebilmekti?: Fazla ileri gitmeden ve kontrolü bütünü ile kaybetmeden yapılabilecek en uygun şey sorumlulukları doğru olarak dağıtması ve önemli kararların alınmasını gerektiren konularda açık düşünmesini bilmesidir?: Her şeyden önce, personel atamalarını bizzat kontrol etmesi gerekir.
Elde mevcut tecrübeler, bir istihbarat servisinin kurulması ve Onun ahenkli bir şekilde çalışabilmesi için en azından beş yıla ihtiyaç olduğunu göstermektedir. Gehlen"in anılarını kaleme almasından yıllarca sonra 1990’da bu istihbarat ustasının fikirlerini benimseyen bir diğer istihbarat uzmanı “Hiram Bey", onun anılarından da alıntılar yaparak Türk İstihbarat Teşkilatı’nın ne gibi eksiklikleri bulunduğunu, neler yapılması ve nasıl yapılması gerektiğini devletin en üst kademesine arz etmeyi görev addediyordu.
YAZILMIŞ BİR MEKTUP
Sayın Cumhurbaşkanım,
1. Dünyadaki devletlerin istihbarat örgütlerinin kuruluş amacı, yöneldikleri hedefler ve çalışma tarzları etüt edildiğinde bu istihbarat kuruluşlarının devletin rejimlerine göre 2 ana grupta toplandıkları görülebilir.
a. Dikta rejimlerimde istihbarat servisinin ana görevi, rejimi ayakta tutabilmek ve kendi halkında demokratik oluşumları, rejime karşı davranış ve fikirleri zamanında tespit ederek karşı tedbirleri oluşturmaktır.
Dikta rejiminin" normal olarak halkın iradesine karşı iktidarı sürdürmesi . nedeniyle rejim, polis devleti hüviyetini taşır ve silahlı kuvvetler, istihbarat ve güvenlik teşkilatlarına dayanır.
Mezkur devlet ve rejimlerde istihbarat servislerinin idaresi şahsi güvenlik endişesiyle ya diktatörün akraba ve yakınları veya ordu mensuplarına diktatör tarafından tevdi edilir. İstihbarat Servisleri de bahse konu devletlerde, her türlü hukuki çerçevenin dışında, ülke içinde ve dışında rejimi kollama faaliyeti yürütürler.
Son olarak Romanya Securitatesi ve Suriye Muhaberatı arz edilen İstihbarat Servisleri modeline misal gösterilebilirler.
Demokrasilerde ise" İstihbarat servislerinin yöneldikleri hedef, halk rejiminin yanında olduğu için, yabancı devletlerden ülkeye yönelerek tehdit ve çalışmaları tespit ve ifna ile ülkenin politikasına yön verecek bilgilerin temini, ayrıca dış politikada devletin ihtiyacı olabilecek bilgileri temindi1:Demokrasilerde halka karşı rejimi koruma görevini servisler yüklenmediğinden, Ordu ile İstihbarat Servisinin çok yakın olmasına ihtiyaç yoktu1:Demokrasilerde istihbaratın görevi bilhassa dış ülkelere yönelik olduğundan ve istihbarat bir ihtisas kabul edildiğinden, istihbarat teşkilatlarının üst seviyesinde görevde yetişmiş istihbaratçılar tercih edilirler Demokrasilerde, istihbarat teşkilatlarının askeri güçler ile ilişkileri, hedef devletler konusunda ordunun ihtiyacı olabilecek bilgileri Servislerin elde etmesi ve orduya aktarması ile sınırlıdı1: Servisler demokratik siyasi otoritenin idaresi ve kontrolü altında görev yaparlar.
2. Yabancı İstihbarat Örgütlerinin Ana Hatları, MİT
Amerika:iç istihbarat ve dış istihbarat çalışmaları olarak iki ayrı Örgüt; FBI ve CIA tarafından yürütülmektedir. İki örgütte tamamen sivil kadrolara dayanmakta ve Amerika Başkanlık katında bir istihbarat bürosuyla temsil edilmektedi1: Ordunun ayrı istihbarat kuruluşları bulunmaktadır. Devlet çapındaki İstihbarat Komisyonunun seçtiği hedeflere karşı çalışmalara yönelen CIA, gelen bilgilerin kıymetlendirilmesini ve istihbaratın oluşmasını da kendi bünyesinde yapmaktadır. CIA Başkanı Amerika Başkanı tarafından seçilmekte ve Amerika'daki diğer istihbarat örgütlerinin de başkanlığını deruhte etmektedir.
b. İngiltere:
İç istihbarat ve dış istihbarat çalışmaları esas olarak iki ayrı örgüt MI5 ve MI6 tarafından yürütülmektedir. İki örgüt de sivil orijinlidir. Dış istihbarat kuruluşu M16; Amerikan CIA’ ya göre bir değişiklik arz etmektedir.
İlgili bakanlıklar bilgi isteklerini direkt olarak M16dan yapmakta ve M16 topladığı bilgileri operasyonel kıymetlendirme haricinde bir kıymetlendirmeye tabi tutmadan istek makamına intikal ettirmekte, bilgi burada kıymetlendirilerek istihbarata dönüştürülmektedir. Örgütler sivil otoriteye bağlıdır.
c. SSCB:
KGB ve GRU isimleri altında iki ana istihbarat örgütü mevcuttur. GRU asker orijinli, KGB ise SSCB Komünist Partisine bağlı sivil orijinlidir ve esas kudret KGB’ de toplanmıştır . Bu örgüt topladığı bilgileri bünyesinde kıymetlendirmeye tabi tutarak istihbaratı oluşturmaktadır. Hudut emniyeti ve iç güvenlikten de KGB sorumludur.
d. MİT:
Devletimizde MİT'in hangi makama tam olarak bağlı bulunduğu vuzuha kavuşmamıştır.
MİT Kanununda Teşkilat Başbakana bağlı olarak gösterilmekte ise de MİT Müsteşarının seçimi için MGK'nın tespit ettiği adayların devamlı muvazzaf general olması ve dolayısıyla Genel Kurmay ile ast-üst ilişkilerinin görevdeki etkinliği, 1980 yılı önce si ve sonrasında Cumhurbaşkanlarının asker kökenli bulunmaları ve MİT başındaki general vasıtasıyla Teşkilata direkt karışmaları, kuruluşu günümüze kadar üç başlı ve nerenin emrine uyacağını şaşırmış duruma getirmiştir.
Mezkur zafiyet, eski yıllarda, Türkiye'de askeri darbe olacağının adeta herkes tarafından öğrenildiği zamanlarda bile MİT'in Başbakanı durumdan haberdar etmemesi veya ön tedbirlerle darbeye karşı önlemlere yönelmemesi sonucunu doğurmuştur.
1980 öncesinde anarşiye ve siyasi cinayetlere karşı MİT etkin çalışmalara yönelebilse ve aktivitesi asgari durumda tutulması memleketteki darbe şartlarının o zaman içinde oluşamayacağı düşünülmektedir.
1960 yılından 29 sene sonra devletimin başına geçen ilk sivil Cumhurbaşkanının, ülkemiz için hayati bir kuruluş olan MİT'i demokrat ülke Servisleri normlarına kavuşturma ve esas hedeflerine etkin şekilde yöneltme için çareler oluşturabileceğine inanılmaktadır:Hiram Bey raporunun bundan sonraki bölümlerinde:
- Türkiye'de iç ve dış istihbarat faaliyetlerini yürüten makamları saymakta, bunların arasında bir koordinasyonun bulunmamasından bahisle bir istihbarat komitesinin kurulmasını önermektedir.- Raporun nda 1969 yığından sonra M1T'in asım görevlerinden uzaklaştığını, adeta bir polis örgütüne dönüştüğünü, sonuç olarak da Türkiye'de bir istihbarat boşçuğu yaşandığını ifade etmektedir.- Bu arada Gehlen'in anılarındaki üç pasajı aynen raporuna koymaktadır: Hem İngiltere’de hem Amerika’da kabul edilen bir gerçek vardır. Eski bir devlet görevlisi ne denli üstün niteliklere sahip olursa olsun, evvelce istihbarat alanında tecrübe kazanmamışsa, istihbarat servisinde üst düzeydeki bir göreve getirilemez. ,, ve, “İstihbaratta sadece emir vermekle çok az şey elde edilebilir; hele tamamen askeri yöntemlerin kullanılması hiç de uygun değildir. ,, ve, “Bir istihbarat servisinde çalışan personel ne kadar değerli ise, o servis de o kadar mükemmeldir: İstihbarat Servislerini ayakta tutan, karakterini oluşturan öğe, o serviste çalışan kişilerdir: “MİT’in personel politikası Gehlen'in işaret ettiği bu hakikatlere şimdiye kadar tamamen aykırı şekilde yürütülmüştür. Servisin başına, mutlaka mesleğinde çok başarılı ancak istihbaratta tecrübesiz generaller getirilmiş, askeri emirler ile teşkilatın yürütülebileceği sanılmış, tecrübeli personel kaybına uğranmıştır Gayet normal olarak da sonuç memnuniyet verici değildir.
- Raporun son bölümünde ise Türk İstihbarat Sisteminin etkin bir işlerliğe kavuşturulması için gerekli düzenlemeler maddeler halinde sıralanmaktadır.
|
